cupure logo
vanvoormeteenhetbijnietzijnaandoor

Kuilen tot wel 15 meter diep: hoogwater veranderde Maasbodem ingrijpend

Kuilen tot wel 15 meter diep: hoogwater veranderde Maasbodem ingrijpend
Door hevige regenval veranderde de Maas in juli 2021 in een kolkende watervlakte. In Duitsland en België kwamen bijna 250 mensen om. En in Limburg werkte Rijkswaterstaat de klok rond om overstromingen als in 1993 en 1995 te voorkomen. Onderzoekers waren benieuwd naar wat er onder water gebeurde tijdens het hoogwater. Nog tijdens het hoogwater gingen er peilboten aan het werk om de rivierbodem in kaart te brengen. De groep onderzoekers schrijft er vandaag over in het wetenschappelijke vakblad Nature. "Het was een indrukwekkende ervaring", zegt Roy Frings van Rijkswaterstaat. "In dit gebied was iedereen geëvacueerd, je komt er als eerst. In de bomen hangt afval, overal drijven bomen. Ik ben hier goed bekend, maar het is ineens een heel ander gebied." Gevaarlijke situaties Toen ze naar de resultaten keken waren ze verbijsterd. Met geluidsgolven - sonar - zagen de onderzoekers precies wat op de bodem was gebeurd. Het hoogwater bleek enorm te hebben huisgehouden. In een stuk Maas van 6 kilometer lang waren zestien kuilen ontstaan onder water, soms tot wel 15 meter diep. Bovendien vonden ze duinen van 1,5 meter hoog en tientallen meters lang. De onderzoekers schatten nu dat de Maas op het traject tijdens het hoogwater van 2021 in korte tijd meer grind en zand verplaatste dan normaal in 10 jaar. Het leidde ook tot gevaarlijke situaties. "De erosie zorgt dat er een pijpleiding kwam bloot te liggen", zegt Frings. Deze vervoert het olieproduct nafta van de Antwerpse haven naar industrieterrein Chemelot in Limburg. "Gelukkig heeft de beheerder die op tijd kunnen stilleggen." Ook de pont bij Berg aan de Maas in Limburg was een tijd uit de vaart omdat de veerstoep aan de Vlaamse kant was ingezakt. Waarschijnlijk ontstond het wegspoelen van zand en grind juist door de maatregelen die waren genomen om herhaling van de overstromingen in de jaren negentig te voorkomen. De rivier kreeg in deze zogenaamde Maaswerken letterlijk meer ruimte. Nieuwe flessenhalzen Alleen kreeg de rivier niet overal evenveel ruimte. "Op sommige plekken was meer ruimte dan elders of waren ze nog niet klaar met verruiming", zegt Hermjan Barneveld, onderzoeker van de Wageningen University & Research. "Zo waren nieuwe flessenhalzen ontstaan." Bij die flessenhalzen stroomde het water heel snel. Dit bracht zand en grind in beweging zodat er duinen ontstonden. Lokaal kwamen hierdoor gaten in de laag grind op de rivierbodem, vermoedt Barneveld. Daaronder ligt in dit deel van de Maas een laag zeer fijn zand. Zonder bescherming van de bovenlaag grind had het water vrij spel en kon het metersdiepe kuilen uitgraven. Aangezien er op de Gemeenschappelijke Maas geen grote scheepvaart is, hadden de kuilen en duinen op dat vlak geen gevolgen. Maar de onderzoekers zijn er niet gerust op. Dit laat voorbeeld zien hoe het mis kan gaan. "Er zijn meer risicolocaties waar dit kan gebeuren", zegt Barneveld. "Door bewegingen in de aardkorst is de ondergrond ongelijkmatig opgebouwd, maar we weten vaak niet waar fijn zand onder de rivierbodem ligt." In hun artikel waarschuwen de onderzoekers ook voor toekomstige weersextremen. Risico's voor de scheepvaart Barneveld benadrukt dat de Maaswerken wel effectief zijn geweest in het terugdringen van overstromingsrisico. Onder andere daardoor was de schade in 2021 in Nederland minder groot dan in buurlanden. Maar het programma hield geen rekening met erosie onder water. Inmiddels is Nederland begonnen met de opvolger. "Dit programma Ruimte voor de Rivier 2.0 kijkt nadrukkelijk wel naar erosie van de rivierbodems", zegt Frings. In andere rivieren kan het ontstaan van kuilen en duinen wel gevolgen hebben voor de scheepvaart, zegt Barneveld. Bij laag water raakt de rivier dan eerder onbegaanbaar. Ook kan het beïnvloeden naar welke tak van de Rijn meer of minder water stroomt. "Dit soort risico's zijn dus onbekend als je maatregelen treft terwijl je de ondergrond niet goed kent", zegt Barneveld, "maar met de juiste maatregelen bij flessenhalzen kunnen we dat beteugelen".

Reacties

Laatste nieuws