Kunnen verkiezingen echt niet eerder dan eind oktober?

Oud-premier Mark Rutte merkte in 2023 na de val van zijn laatste kabinet op dat Nederland een traag land is. En daarbij doelde hij op de lange tijd die nodig is om na de val van een kabinet nieuwe verkiezingen te organiseren. Zowel bij zijn eerste als zijn laatste kabinet duurde dat bijna vijf maanden. Toen Rutte daarover op een NAVO-top sprak met de toenmalige Britse premier Sunak, kwam die volgens Rutte niet meer bij van het lachen. Hij zei: "Als ik het parlement ontbind, moeten ze binnen 28 dagen zijn." In Nederland is vijf maanden eerder regel dan uitzondering. De andere negen keer na de Tweede Wereldoorlog was het soms een maand korter, maar in de meeste gevallen duurde het zo'n vijf maanden. De Tweede Kamer riep vandaag het kabinet op om op de kortst mogelijke termijn die de Kieswet toestaat verkiezingen uit te schrijven. Korte tijd later maakt de Kiesraad bekend dat 29 oktober de eerste reële optie is, dat is dus bijna over vijf maanden. Kan het echt niet sneller? "Het is inderdaad waar dat het in Nederland lang duurt voordat er nieuwe verkiezingen zijn", zegt Henk van der Kolk, bijzonder hoogleraar electorale politiek. Hij heeft onderzocht hoe dat komt. "Kort gezegd komt het erop neer dat verschillende wetten elkaar in de weg zitten." Tijd kopen In de grondwet staat dat de maximale termijn tussen het ontbinden van de Tweede Kamer en het aantreden van een nieuwe Tweede Kamer 90 dagen is. Tussen het ontbindingsbesluit en de verkiezingen zouden dan zo'n 75 dagen zitten, want meestal duurt het na de verkiezingen twee weken voordat de nieuwe Kamer wordt geïnstalleerd. Dat is een stuk korter dan vijf maanden. Om toch aan de wet te voldoen, wordt de Tweede Kamer niet direct na de val het kabinet ontbonden, maar pas veel later. "Dat gebeurt om tijd te kopen", zegt Van Der Kolk. Hij legt uit dat het niet anders kan door de Kieswet, die meer snelheid om vier redenen in de weg zit. 1. Na de val van een kabinet moeten nieuwe partijen de gelegenheid krijgen zich te registreren. Dat kost tijd, mede door de regels die ervoor zijn. Nederland onderscheidt zich hiermee van bijvoorbeeld Denemarken, Hongarije, Ierland en Slovenië, waar zich na de val van een kabinet geen nieuwe partijen kunnen aanmelden. 2. Iets dergelijks speelt bij het benaderen van Nederlandse kiezers in het buitenland. Volgens de Kieswet staat daar meer dan 75 dagen voor. In veel andere landen wordt minder waarde gehecht aan de stem van kiezers in het buitenland. 3. In de derde plaats vindt men dat een strakke termijn van 75 dagen te veel druk zou leggen op de gemeenten, die de verkiezingen feitelijk organiseren. In andere landen wordt vaak makkelijker gedacht over het inrichten van de stembureaus. Zo zijn er minder regels over toegankelijkheid. En vaak zijn de verkiezingen daar op zondag, wanneer er makkelijker vrijwilligers te vinden zijn. 4. In de vierde plaats wordt in Nederland veel waarde gehecht aan zorgvuldige procedures waarbij tegen elk besluit (denk bijvoorbeeld aan partijnamen en kandidatenlijsten) ook weer een beroep mogelijk is. Dat kost ook tijd. Niet zomaar overnemen "Samenvattend kan je zeggen dat in Europese landen waar het sneller gaat, minder waarde wordt gehecht aan de vier hierboven genoemde beperkingen", zegt Van der Kolk. Kunnen de verkiezingen dan echt niet sneller plaatsvinden? "Het simpelweg overnemen van de werkwijze in andere landen is niet verstandig", vindt Van der Kolk. "Uiteindelijk gaat het erom dat het uitvoerbaar, transparant en zorgvuldig gebeurt. Maar we kunnen natuurlijk bij herziening van de Kieswet ideeën opdoen in het buitenland, die de periode tussen de val van een kabinet en de verkiezingen wellicht kunnen verkorten."

Reacties

Laatste nieuws

Nu.nl

Live Nations League | Spanje vlak voor rust weer op voorsprong tegen Portugal

ongeveer 2 uur geleden

Nu.nl

Lewandowski stopt als Pools international zolang huidige bondscoach aanblijft

ongeveer 2 uur geleden

Het Laatste Nieuws

Marianne kreeg twee donornieren, van haar zus én dankzij haar man (die er zelf een wegschonk): “Ik zou het nooit zelf aan iemand vragen”

ongeveer 2 uur geleden

Het Laatste Nieuws

Na heisa rond versoepelde paspoortcontroles: federale politie bevestigt bestaan van intern bericht naar luchtvaartpolitie

ongeveer 2 uur geleden

Alcaraz prolongeert titel op Roland Garros in een van de beste tennisfinales aller tijden

Trouw

‘Kolonialisme zit in alles. Niet één bloem die uit Nederland wordt geëxporteerd is inheems.’ De levenslessen van schrijver Jamaica Kincaid

ongeveer 4 uur geleden

NRC Handelsblad

Vietnam schaft het tweekindbeleid af, maar het is de vraag of het geboortecijfer daardoor gaat stijgen

ongeveer 4 uur geleden

NRC Handelsblad

Trump lijkt met sturen van Nationale Garde naar Californië de confrontatie te zoeken met de machtige en progressieve staat

ongeveer 4 uur geleden

De mens heeft veel aan de oceaan te danken, maar wat kan de mens voor de oceaan doen?

NRC Handelsblad

Grote zorgen om weduwe Marie-José (82) die voor internetliefde (28) naar Ivoorkust vertrok: ’Geld verdween als sneeuw voor de zon’

ongeveer 4 uur geleden

Gezondheid dwingt koning Charles tot aanpassing: niet meer zelf te paard bij ceremonies

De Telegraaf

Inhoud van proces-verbaal in zaak Fabian (11) gelekt, parket Brussel reageert ontstemd: “Het geheim van het onderzoek is cruciaal”

ongeveer 5 uur geleden

Boze Nederlanders houden zelf "grenscontroles", defensieminister roept op om te stoppen: "Ik begrijp frustratie"

Het Laatste Nieuws

Bondscoach Luciano Spalletti onthult eigen ontslag bij Italië op persconferentie na afgang in Noorwegen tijdens WK-kwalificatie

ongeveer 5 uur geleden

Daevin (6) waant zich een echte strijder in het Muiderslot: ’Ik ben fan van ridders!’

De Telegraaf

Reacties

Laatste nieuws

Live Nations League | Spanje vlak voor rust weer op voorsprong tegen Portugal

Lewandowski stopt als Pools international zolang huidige bondscoach aanblijft

Marianne kreeg twee donornieren, van haar zus én dankzij haar man (die er zelf een wegschonk): “Ik zou het nooit zelf aan iemand vragen”

Na heisa rond versoepelde paspoortcontroles: federale politie bevestigt bestaan van intern bericht naar luchtvaartpolitie

Alcaraz prolongeert titel op Roland Garros in een van de beste tennisfinales aller tijden

Carlos Alcaraz in even krankzinnige als legendarische finale van Roland Garros na ruim vijf uur langs Jannik Sinner

LIVE Nations League: Oyarzabal zet Spanje vlak voor rust op voorsprong in finale tegen Portugal

Bruce Willis (70) kreeg hulp op set tijdens beginstadium van dementie

Deal van 185 miljoen op losse schroeven: faillissement dreigt voor koper vakantieparken Peter Gillis

Onderwijsprotest uitgesteld door NS-protest: actievoerders kunnen niet reizen: ‘Staken doet pijn, nu bij ons’

Grote reddingsoperatie opgezet voor beknelde grotonderzoeker in Frankrijk

Alcaraz prolongeert Roland Garros-titel na ongekend spektakelstuk tegen Sinner

Live Nations League | Titelverdediger Spanje speelt finale tegen Portugal

Landelijk onderwijsprotest uitgesteld door staking NS-personeel

Live - Israëlisch leger zegt dat het lichaam Hamasleider Mohammed Sinwar gevonden heeft in tunnel onder ziekenhuis

VS verwachten op korte termijn Russische vergeldingsactie voor Oekraïense droneaanval

Na een weergaloze finale: Carlos Alcaraz verlengt zijn titel op Roland Garros na historische comeback tegen Sinner

We wisten al lang dat een bal koppen schadelijk is, maar deden niets

De Britse regering wil buitenlands personeel weren uit de zorg, maar kan dat wel?

Meerdere boten in Friesland omgeslagen door slecht weer

Landelijk onderwijsprotest gaat dinsdag niet door vanwege treinstaking

Inzet Nationale Garde door Trump uitzonderlijk, gouverneur vindt het 'opruiend'

‘Kolonialisme zit in alles. Niet één bloem die uit Nederland wordt geëxporteerd is inheems.’ De levenslessen van schrijver Jamaica Kincaid

Vietnam schaft het tweekindbeleid af, maar het is de vraag of het geboortecijfer daardoor gaat stijgen

Trump lijkt met sturen van Nationale Garde naar Californië de confrontatie te zoeken met de machtige en progressieve staat

De mens heeft veel aan de oceaan te danken, maar wat kan de mens voor de oceaan doen?

Transferzomer 2025: Edvardsen besluit bij Go Ahead Eagles te blijven

Jolanda Bremer (43) noemt zichzelf graag Vrouwtje van Stavoren maar moet villa verkopen

Elles’ dochter dronk zichzelf in coma: ’We hadden geen idee dat Julia al alcohol dronk’

Grote zorgen om weduwe Marie-José (82) die voor internetliefde (28) naar Ivoorkust vertrok: ’Geld verdween als sneeuw voor de zon’

Gezondheid dwingt koning Charles tot aanpassing: niet meer zelf te paard bij ceremonies

Oranje op rapport: ’Denzel Dumfries hoort in rijtje met Virgil van Dijk en Frenkie de Jong’

Israëlisch leger meldt vondst en identificatie lichaam Hamas-leider Mohammed Sinwar

Lichamen van vrouw en baby gevonden in park in Rome, zoektocht naar man met een soort doek

KIJK | Jury ketchuptest snoeihard: 'Gadver, dit hoef ik niet'

Gillis-deal lijkt verder weg dan ooit: faillissement dreigt voor bedrijf van Friese ‘wanbetaler’

Ouders van zieke Hunter (1,5) ‘wonen’ in ziekenhuis, hun nieuw geopende tattoostudio is al maanden dicht

170.000 reizigers de toegang ontzegd tot VS: alles over het inreisverbod voor negentien landen

Live Roland Garros | Sinner dicht bij eerste titel op Roland Garros

Jeffrey Herlings heeft smaak weer te pakken en wint ook MXGP in Letland

Juichende Vollering krijgt boete en wordt 52 plaatsen teruggezet: 'Oeps...'

Franse regering wil met Renault optrekken bij productie van drones voor Oekraïne

Overzicht | Israël wil activistenschip stoppen, doden gemeld bij hulppunt GHF

Ongevraagd sturen van tweeduizend nationale gardisten door Trump leidt tot woede in Los Angeles

Inhoud van proces-verbaal in zaak Fabian (11) gelekt, parket Brussel reageert ontstemd: “Het geheim van het onderzoek is cruciaal”

Boze Nederlanders houden zelf "grenscontroles", defensieminister roept op om te stoppen: "Ik begrijp frustratie"

Man die op groep mensen inrijdt in Passau, aangeklaagd voor poging tot moord

Krijgen we ongeziene comeback van Alcaraz? Sinner verliest in zinderende finale zijn eerste set van het toernooi

XR-campagne tegen de NOS is géén aanval op de persvrijheid, zegt woordvoerder Laura Kits

Groep burgers houdt op eigen houtje 'grenscontroles' bij Ter Apel

Eeuwenoud Schoonhovens carillon weer te horen na aanpassing geluidsregels

Rusland claimt nieuw offensief in Oekraïne, gevangenenruil 'komende week'

Peter Zoontjes (1939-2025): zonder ’Jomanda’, de held van het legioen, zal Telstar nooit meer hetzelfde zijn

Bondscoach Luciano Spalletti onthult eigen ontslag bij Italië op persconferentie na afgang in Noorwegen tijdens WK-kwalificatie

Daevin (6) waant zich een echte strijder in het Muiderslot: ’Ik ben fan van ridders!’

Ronald Koeman traint na terugkeer uit Finland met klein groepje Oranje-reserves

Márquez pakt vierde MotoGP-zege van dit jaar, Herlings opnieuw beste in GP Letland

’Mijn zus is zó vreselijk zweverig: als ik boos ben, moet ik van haar kalm gaan zitten ademen op een kussen!’

Paul McCartney verrast Bruce Springsteen-fans in Liverpool

Onvoldoende grip op verwarde personen: ’Passende hulp blijft vaak uit’