Onderzoek topsportcultuur: goud niet enige maatstaf, kwart topsporters ervaart geweld

In de Nederlandse topsport mogen medailles in de toekomst niet langer de enige maatstaf voor succes zijn; de aanpak moet mensgerichter. Dat is het belangrijkste advies van een onderzoek onder ruim 1200 topsporters, 200 coaches en bijna 100 oud-topsporters van het onderzoeks- en adviesbureau Verinorm, in opdracht van het ministerie van VWS. Van de geïnterviewde oud-topsporters gaf een derde aan tijdens de carrière te zijn gestuit op grensoverschrijdend gedrag. Machtsmisbruik, genegeerd worden en verbale agressie, in de meeste gevallen afkomstig van trainers en coaches die ten koste van de topsporter prestaties willen realiseren. Een kwart van de ondervraagde topsporters ervaarde in 2024 fysiek, mentaal en/of verbaal geweld, blijkt uit het onderzoek. Tien procent van de geïnterviewde nationale topatleten ervaart weleens onderdrukking. Hieronder valt volgens de onderzoekers dwang, chantage en machtsmisbruik. Een vergelijkbaar aantal sporters bekende pestgedrag of discriminatie te hebben meegemaakt. Zes procent vertelde in aanraking te zijn gekomen met ongewenst seksueel gedrag, waarbij het voornamelijk verbaal, niet-lichamelijk gedrag betrof. De onderzoekers constateerden dat slechts weinig ondervraagden ervaringen met grensoverschrijdend gedrag naar voren durfden te brengen. Erkenning en aandacht De status van Nederland als een van de beste topsportlanden ter wereld moet niet worden afgemeten aan medailles, aldus het onderzoek, maar er moet juist meer aandacht komen voor de intrinsieke drive van de topsporter. Sporters gedijen bij erkenning en aandacht voor hun doelen, prestaties en groei. Met die aanbeveling komt het onderzoeks- en adviesbureau Verinorm voor instanties die in Nederland verantwoordelijk zijn voor de topsport. Bijna vier jaar lang werkten Marjan Olfers, hoogleraar recht en sport, en criminoloog Anton van Wijk in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport aan het rapport om de cultuur van de Nederlandse topsport in kaart te brengen. Vlammende ambitie Het rapport van 460 pagina's ('Vlammende Ambitie') kwam tot stand na enquêtes die gehouden werden onder 26 Nederlandse sportbonden, die tezamen 63 disciplines vertegenwoordigen. De groep ondervraagden bestond uit 1.257 topsporters, 214 coaches en 92 oud-topsporters. Daarnaast zijn 470 interviews gehouden met topsporters, coaches, ouders en experts. Parallel daaraan werden deelonderzoeken gedaan naar de rol van sportkoepel NOC*NSF. Anders dan het in april 2021 verschenen rapport Ongelijke Leggers naar misstanden in het Nederlandse turnen is ditmaal sprake van een 'proactief onderzoek'. "Een onderzoek aan de voorkant in plaats van aan de achterkant", noemde Olfers het. Hoewel het in kaart brengen van 'het kloppend sporthart van Nederland' als uitgangspunt gold, kwam aan het licht dat in Nederland nog altijd geen sprake is van een onverdeeld veilig topsportklimaat. Discriminatie In het rapport komen meer opvallende zaken naar voren. Topsporters die voor Nederland uitkomen maar in een ander land zijn geboren, ervaren ruim twee keer zoveel pestgedrag en discriminatie als atleten van wie de wieg in Nederland stond. In een cultuur waarin mensen met een machtspositie ver afstaan van atleten en moeilijk aanspreekbaar staan, hebben topsporters meer kans om geweld dan wel onderdrukking mee te maken. Dat geldt op het vlak van geweld voor sporten waar directe communicatie, competitie en zelfverzekerd gedrag heersen. Slaapproblemen Ook het lichamelijk welzijn van topsporters laat te wensen over, zo blijkt uit het onderzoek. Opmerkelijk genoeg kampt ruim een derde van de atleten met slaapproblematiek. Een kwart van de geïnterviewden zei regelmatig hoofdpijn te hebben, terwijl een vijfde kampt met vaak terugkerende maag- en darmklachten. Vijftien procent van de Nederlandse topsporters kampt met ernstige klachten aan de luchtwegen. Een op de vijf topsporters valt onder de categorie 'mentaal ongezond'. De onderzoekers benadrukken dat deze cijfers gelijk zijn aan die van het welbevinden van de rest van de Nederlandse bevolking. Alleen op het vlak van de slaapproblematiek scoren topsporters significant hoger: 35 om 26 procent. Meerdere vrouwelijke topsporters gaven aan tijdens hun carrière meermaals te maken te hebben gehad met burn-out, depressie of paniekaanval. Bij mannen spelen minder ernstige klachten als stress, onzekerheid en schaamte een rol tijdens de loopbaan. Volgens de onderzoekers zou dit verschil kunnen worden verklaard door het feit dat mannen minder open durven te zijn dan vrouwen. Topsporters die positief staan tegenover valsspelen of de regels overtreden hebben een minder goede mentale gezondheid, een verschijnsel waar de onderzoekers geen verklaring voor konden vinden. De omgang met teamgenoten werd als positief ervaren, een waardering die minder werd naarmate de mensen uit de begeleiding (coaches, bondsbestuurders) verder van de sporters af stonden. Als de oud-atleten hun loopbaan met terugwerkende kracht een rapportcijfer mogen geven, komen ze gemiddeld niet hoger uit dan een 7. Voor geen van allen was het overschrijden van die grenzen overigens reden om vroegtijdig de loopbaan te beëindigen. Coaches uitgescholden Bij de groep coaches van Nederlandse topsporters is sprake van grote mate van stress. Dat wordt veroorzaakt door de lange dagen die ze maken, gebrek aan financiële middelen om het beste uit hun atleten te halen, onvoldoende deskundigheid om sporters adequaat te begeleiden in geval van ernstige mentale problemen en baanonzekerheid. Daarnaast verklaren zij zich kwetsbaar te voelen door de toenemende aandacht voor grensoverschrijdend gedrag. Zelf zeggen de coaches ook soms slachtoffer te zijn van datzelfde grensoverschrijdende gedrag. Ze worden uitgescholden door ouders van hun pupillen en op sociale media zwart gemaakt door atleten met wie ze werken. Een aantal vrouwelijke coaches gaf aan seksueel ongepaste opmerkingen te hebben gekregen. Gezondheid en veiligheid In de optiek van een aantal geïnterviewde coaches heerst in de Nederlandse topsport een cultuur waarin het behalen van medailles het primaire doel is. Het financieringssysteem van NOC*NSF is daarop ingericht. De systematiek die op op het vlak van beloning wordt gehanteerd binnen de sportkoepel is van invloed op de begeleidende rol van de coaches, zo klinkt het. Als gevolg hiervan richten sportbonden zich veelal op de atleten met de grootste kansen op het behalen van medailles. Doordat dit mechanisme doorsijpelt naar de coaches, komen zaken als gezondheid en veiligheid van topsporters op de tweede plaats. Topsporters geven aan dat de persoon achter de atleet wel eens wordt veronachtzaamd. "Als je het niet goed doet, besta je gewoon niet meer", gaf een van de geïnterviewde atleten aan. Dat laatste wordt vooral zo ervaren door sporters die de absolute top niet hebben bereikt. Papendal als 'bubbel' Coaches geven vaak aan dat het beleven van plezier buiten de sport een atleet negatief kan beïnvloeden. Ze raden het zoeken van vertier elders dan ook af, mede omdat prestaties van hun sporters aan hun eigen status worden gekoppeld. Opmerkelijk genoeg zegt een aantal geïnterviewden dat traint en woont op Papendal het nationaal trainingscentrum als een 'bubbel' te ervaren. Een plek waar het leven eenzaam en zonder afleiding is, een omgeving waar mensen elkaar voornamelijk beoordelen op basis van geleverde prestaties. Kortetermijnpolitiek Omdat in de Nederlandse topsport, indachtig de Top 10-ambitie van NOC*NSF, de nadruk sterk op medailles en prestaties ligt, is er volgens Verinorm sprake van kortetermijnpolitiek. De intrinsieke motivatie van topsporters staat soms op gespannen voet met de externe prestatiedoelen. Structurele beleidskeuzes en strategieën voor de lange termijn moeten volgens de onderzoekers beter worden afgestemd op de ontwikkeling van sporters. Medailles zouden in de toekomst daarom niet de enige maatstaf moeten zijn. Mentale weerbaarheid, welzijn en veiligheid moeten een centrale plek krijgen. Coaches moeten beter worden ondersteund en meer toegang krijgen tot scholing. Daardoor wordt niet alleen de machtsafstand verkleind, ook ontstaat er een inclusiever topsportklimaat als gevolg van een grotere diversiteit in coaching teams. Want, zo concludeert Verinorm, topsport moet niet alleen gaan om winnen, maar ook om groeien als mens in een veilige en gezonde omgeving.

Reacties

FIFPRO slaat alarm over vermoeidheid na onderzoek en publiceert ‘belastingsranglijst’, Club Brugge-speler en Rode Duivel scoren hoog

5 dagen geleden

Sportnieuws

Amalia reageert op val van paard: ‘Heb nu nog pijn’

De Telegraaf

Heibel in tenniswereld: toppers als Carlos Alcaraz, Novak Djokovic en Aryna Sabalenka bij US Open in gemengd dubbelspel, specialisten boos

ongeveer 5 uur geleden

Wetenschappelijke artikelen van ’codekraker’ Alan Turing op veiling verkocht voor 465.000 pond: ’Bijna vernietigd’

De Telegraaf

Kan Marc Houtzager net als vorig jaar voor verrassing zorgen op CHIO Rotterdam?: ’Ik kan Dante niet meer op elk feestje laten dansen’

ongeveer 6 uur geleden

Son Mieux neemt na zomer pauze, clubtour uitgesteld

De Telegraaf

KIJK. Nog geen 3.500 fans daagden op: match tussen Zuid-Koreaanse en Zuid-Afrikaanse ploeg zorgt voor nieuw dieptepunt in opkomst op WK voor clubs

ongeveer 10 uur geleden

Het Laatste Nieuws

“Ik hoop dat je kanker krijgt, jij stuk stront”: Britse toptennisster openhartig over massa online haatberichten

ongeveer 10 uur geleden

NOS Nieuws

Florida Panthers wint tweede Stanley Cup op rij, weer geen titel voor Oilers en Canada

ongeveer 11 uur geleden

Reacties

Vergelijkbaar nieuws

De Nederlandse topsportcultuur is hard, masculien en ‘tamelijk homogeen’, blijkt uit onderzoek

Salernitana vraagt om onderzoek nadat 21 spelers en stafleden voedselvergiftiging oplopen tijdens play-offs

Politie overweegt onderzoek naar voedselvergiftiging in selectie Salernitana; vermoedens van opzet

FIFPRO slaat alarm over vermoeidheid na onderzoek en publiceert ‘belastingsranglijst’, Club Brugge-speler en Rode Duivel scoren hoog

Onderzoek FIFPRO pleit voor vier weken vrij na voetbalseizoen

Onderzoek: Duitse industrie schrapt 100.000 banen binnen een jaar

PSV zet streep onder tbc-onrust: onderzoek naar ziekte afgerond

Sportnieuws

Amalia reageert op val van paard: ‘Heb nu nog pijn’

Prinses Amalia toont gebroken arm na val van paard

‘Dit werkt averechts op het bouwen van woningen door de politiek’

Hoe drie paarden dressuuramazone Marieke van der Putten naar het EK kunnen brengen

Rico Verhoeven showt ‘nieuwe droom’: zo gaat huis eruit zien

Enorme explosie in appartementencomplex na Russische drone-aanval

Nederland gaat akkoord met NAVO-norm van 5 procent, wat vinden andere Europese landen?

FC Utrecht begint Europese avontuur in Moldavië of Kosovo, AZ tegen Shakhtar Donetsk of Ilves Tampere

Deze vooraanstaande vermogensbeheerder is somber over Amerikaanse economie en aandelen

’FC Barcelona dicht bij aantrekken van Spaans international Nico Williams’

’Nederlandse’ skiër Marcel Hirscher (36) kondigt comeback aan na revalidatie: ’Wat wil ik van het leven? Racen!’

Raul Moro (22) persoonlijk rond met Ajax

Medische keuring voor motorcoureur Collin Veijer in Italië

Steenhuis, Derks en Catharina snel uitgeschakeld op WK judo

GLORY-baas reageert op kritiek op Verhoeven: 'Rico deed wat hij moest doen'

OPROEP: Hoe ga jij als ouder om met kostgeld voor je kinderen?

Heibel in tenniswereld: toppers als Carlos Alcaraz, Novak Djokovic en Aryna Sabalenka bij US Open in gemengd dubbelspel, specialisten boos

Wetenschappelijke artikelen van ’codekraker’ Alan Turing op veiling verkocht voor 465.000 pond: ’Bijna vernietigd’

FC Utrecht begint Europese avontuur in Moldavië of Kosovo

Grote vulkaanuitbarsting op Indonesisch eiland: aswolk van kilometers hoog

FC Utrecht naar Moldavië of Kosovo in tweede voorronde Europa League

Judoka's Steenhuis en Derks snel uitgeschakeld op WK, Catharina wel door

Anderlecht ontsnapt aan zware loting: paars-wit treft Spartak Trnava of BK Häcken in tweede voorronde Europa League

Pakkend eerbetoon voor overleden Ludo Dierckxsens, hapje voor de sprinters vandaag

FC Utrecht treft Sheriff Tiraspol of Prishtina in Europa League-kwalificatie

Ludovit Reis verruilt HSV na promotie voor Club Brugge, Arsenal kiest tussen twee topspitsen

FC Utrecht naar Moldavië of Kosovo, later ook loting van AZ

Gaat voetbalzon­dag verdwijnen? KNVB-directeur voorziet meer amateurdu­els op vrijdag: ‘Jeugd kan stappen of werken’

Peloton maakt in vierde etappe uitstapje naar Italië, wordt het een sprint?

Provincies kregen dit jaar 46 miljoen euro te veel van de Belastingdienst

Kan Marc Houtzager net als vorig jaar voor verrassing zorgen op CHIO Rotterdam?: ’Ik kan Dante niet meer op elk feestje laten dansen’

Son Mieux neemt na zomer pauze, clubtour uitgesteld

Transferzomer 2025: SC Heerenveen haalt spits Dylan Vente naar Friesland

Arne Slot start nieuw seizoen met landskampioen Liverpool tegen het Bournemouth van Justin kluivert

Tina Nijkamp: Yolanthe durft haar masker niet af te zetten en het jammere is dat ook niemand dat van haar vraagt

’Medailles en geld geen grote drijfveer Nederlandse topsporters, kwart ervaart ongewenst gedrag’

De Nederlandse topsportcultuur is hard, masculien en ‘tamelijk homogeen’, blijkt uit onderzoek

PSV en Ajax spelen op 21 september eerste Eredivisie-topper van seizoen

Vlieger geëerd voor heldendaad: ’Dan ben je een schietschijf’

Volledig speelschema Eredivisie bekend: op deze datum speelt titelverdediger PSV de topper tegen Ajax

Bizar ongeval: auto boort zich door bus in Hengelo, enorme ravage

Brussel zit achter AliExpress aan

Jong Spanje groepswinnaar op EK onder 21 na gelijkspel tegen Italië

Dit zijn de mogelijke tegenstanders van FC Utrecht en AZ vanmiddag bij de Europese lotingen

Advocaat speelt met Curaçao gelijk tegen El Salvador in eerste Gold Cup-duel

Sergio Ramos bezorgt Monterrey gelijkspel tegen Inter op WK voor clubs

Hoe Thibaut Courtois een steeds grotere held wordt bij Real Madrid

Goed nieuws voor FIFA: gevreesde journalisten dreigen failliet te gaan

Dick Advocaat speelt met Curaçao gelijk tegen El Salvador in eerste Gold Cup-duel

Drama dreigt op wegen rond NAVO-top: 'Delegaties wachten niet'

Garnalenvissers krijgen vergunning tot 2045: ’Dit verdient deze sector, die echt bij Nederland hoort’

Sergio Ramos (39) bezorgt Inter met rake kopbal meteen kater op WK voor clubs

Vliegverkeer Bali ontregeld door vulkaanuitbarsting: tientallen vluchten geannuleerd

Van 5-1 naar 5-5 in een dol kwartier: Duitsland en Engeland spelen knotsgekke wedstrijd op EK onder 19

Een club op de rand van de afgrond: waarom blijven Vitesse-eigenaren zo snel vertrekken?

Domper voor Dick Advocaat met Curaçao: gelijk tegen El Salvador ondanks veldoverwicht

Inter blijft zonder Dumfries en De Vrij steken op gelijkspel tegen Monterrey

KIJK. Nog geen 3.500 fans daagden op: match tussen Zuid-Koreaanse en Zuid-Afrikaanse ploeg zorgt voor nieuw dieptepunt in opkomst op WK voor clubs

“Ik hoop dat je kanker krijgt, jij stuk stront”: Britse toptennisster openhartig over massa online haatberichten

Florida Panthers wint tweede Stanley Cup op rij, weer geen titel voor Oilers en Canada

Gaat voetbalzondag verdwijnen? KNVB-directeur voorziet meer amateurduels op vrijdag: ‘Jeugd kan stappen of werken’