Dünya'dan örnekler: Nasıl silah bıraktılar?

İspanya'dan Endonezya'ya, Sri Lanka'dan Kuzey İrlanda'ya dünyanın önde gelen barış süreçlerinde neler yaşandı? Terör örgütlerinin silah bırakması hangi prodesürlerle gerçekleşti? (Haber: Derya Acemoğlu)Terörsüz Türkiye sürecinin en ktritik aşamalarından birine saatler kaldı. Gözler silahların teslim edileceği Irak Kürt Bölgesel Yönetimi sınırlarındaki Suleymaniye kentinde. Bir grup PKK üyesinin sürecin ilk aşamasında düzenlenecek törende teslim edeceği silahlar imha edilecek. Milyonların gözü Süleymaniye'deyken, dünyadan silah bırakma örnekleri de gündeme geliyor. İşte en çarpıcı örnekler... 52 YIL SONRA ANLAŞMA İMZASI Ülkeler, coğrafyalar farklı ama barış inşası hepsinde uzun ve meşakatli bir yolculuk oldu. Terör örgütlerinin silah bırakması ve tasfiye süreçleri de hiç kolay olmadı. Yakın tarihin en çarpıcı örneklerinden biri Kolombiya'da yaşandı. 52 yıl boyunca yaklaşık 260 bin kişinin ölümüne neden olan iç savaşta 1980'lerden 2000'lere kadar çeşitli barış süreci denemeleri yaşandı. İç savaş ancak 2016'da imzalanan anlaşmayla son buldu. Anlaşmanın imzalanmasının ardından örgüt, silahsızlanma sürecine girdi. BM GÖZETİMİNDE SİLAHLARA VEDA Toprak reformu kararı alındı. Suç işleyen FARC üyeleri için özel mahkemeler kuruldu. Eski militanlar sivil hayata döndü. Silahlara veda, Birleşmiş Milletler gözetiminde gerçekleşti. BM silah teslim işlemi kapsamında toplam 7 bin 132 silahın alındığını bildirdi. Örgütün kırsaldaki gizli cephanelikleri de büyük oranda boşaltıldı.Ancak ülkede çatışma iklimi sona ermedi. FARC, anlaşma sonrası siyasi bir partiye dönüşse de silah bırakan gerillalara yönelik suikastlar yaşandı.Bu süreçte bir başka ayrılıkçı örgüt ELN devreye girdi. Bu defa ELN ile çatışmalar çıktı. 2022'de eski bir gerilla olan Gustavo Petro, Latin Amerika'da sağın kalesi olarak gösterilen Kolombiya'nın ilk solcu lideri oldu. Petro, 1990'da silahları bırakan şehir gerillası hareketi M-19'un üyesiydi. İktidara geldiğinde FARC ile Barış Anlaşması'nı uygulamaya ve ELN ile barış görüşmeleri yapmaya söz veren Petro, girişimlerde bulundu. Ancak barış müzakereleri, ELN'in Eylül 2024'te bir askeri üsse düzenlediği saldırı sonrası sekteye uğradı. Müzakere girişimleri halen sürüyor. 120 BİN KİŞİ ÖLDÜ Güneydoğu Asya ülkesi Filipinler'de devlet ile Moro İslami Kurtuluş Cephesi arasında 40 yıl süren çatışmalar 120 bin kişinin ölümüne neden oldu. Çatışma sürecini sonlandırmak amacıyla yürütülen sürece, Türkiye de gözlemci olarak dahil oldu. Barış müzakereleri neticesinde 2012'de Çerçeve Anlaşması, 2014'te Kapsamlı Anlaşma imzalandı. Müslümanların çoğunlukta olduğu Bangsamoro Bölgesi 2017'de resmen özerk olarak tanındı. Silah bırakma süreci de adım adım uygulandı. Silahların BM gözetiminde teslimi ve savaşçıların sivil yaşama dönüşü sağlandı. Bazı savaşçılar polis teşkilatına entegre oldu. Barışla sadece silahlar susmadı. Geçiş döneminde kurulan adalet ve uzlaşma komisyonlarıyla geçmişle yüzleşildi. TSUNAMİ BARIŞA ZEMİN HAZIRLADI Barışa giden yollardan biri de Endonezya'daydı. Açe bölgesinin bağımsızlığı için mücadele eden Özgür Açe Hareketi 1976 yılında kuruldu. Kısa adıyla "GAM" olarak anılan hareket, 2005 yılına kadar Endonezya hükümetine karşı silahlı mücadele yürüttü. 2000 ve 2001 yıllarında İsviçre'nin Cenevre kentinde ilk müzakereler yapıldı ancak başarısız oldu. Devlet ile örgütü barış anlaşmasına götürense bir doğal afetti. 2004'te Güneydoğu Asya'da 200 binden fazla kişinin ölümüne yol açan tsunami, barışa zemin hazırladı. 2005 yılında Endonezya hükümeti ile GAM, Helsinki’de anlaşmaya vardı. Endonezya ordusu AÇE’den çekildi ve bölgeye özerk bir yönetim verildi. Bu süreçte GAM silah bıraktı, silahlı mücadele yürütmüş olanların topluma uyumu için projeler geliştirildi. Genel af ilan edildi. SİYASİ PARTİYE DÖNÜŞTÜ Orta Amerika ülkesi El Salvador'daysa iç savaş; ABD destekli El Salvador hükümeti ile Fidel Castro yönetimindeki Küba ve Sovyetler Birliği destekli gerilla gruplarından oluşan "Farabundo Marti Ulusal Kurtuluş Cephesi" arasında yaşandı. 1979 ile 1992 yılları arasındaki iç savaşta 75 binden fazla insan öldü. Müzakereler sonunda bir barış anlaşması imzalandı ve genel af ilan edildi. Farabundo Marti Ulusal Kurtuluş Cephesi, silahsızlandırılarak sol görüşlü bir siyasi partiye dönüştü.