Çin’den, Sincan’da ‘İpek Yolu’ hamlesi

Emre Ergül / Urumçi, ÇİN - Yıl: 2023... Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, İpek Yolu Ekonomik Kuşağı (BRI) projesinin ‘yola çıktığı’nı açıkladı. 2030 yılında dünya ekonomisinin patronu olacağına dair ekonomik raporların işaret ettiği Çin, yeni İpek Yolu projesinin 150 ülkeyle ticareti kapsadığını ilan etti. Eylül 2025... Çin, bir süredir düzenlediği uluslararası medya turlarına yenisini ekledi, ancak bir farkla; bu medya turunun merkezinde, 2023’te ‘yola çıktığı’ açıklanan İpek Yolu var. 20 ülkeden 32 gazetecinin katıldığı bu turun ismi, ‘İpek Yolu Ekonomik Kuşağı’nı Ortak İnşa Eden Ülkelerin Medya Liderliği Semineri.’ Türkiye’den gazete olarak sadece Milliyet’in katıldığı bu seminer, Ankara için de büyük önem taşıyor. Çünkü Çin, Dünya Bankası’nın raporuna göre, 8 trilyon dolarlık yatırım değerine sahip olan BRI’nin merkezine Uygurlu Türklerden dolayı Türkiye’nin hassasiyetle yaklaştığı Sincan eyaletini koydu. Çin’in kuzeydoğu eyaletindeki 19 ayrı noktadan mallar, aralarında Türkiye’nin de olduğu 3 ayrı noktadan dünyaya yayılacak. Peki yıllardır süregelen ‘Sincan’daki Uygurlu Türklere soykırım yapılıyor’, ‘Pamuk tarlalarında zorla çalıştırılıyorlar’ vs. gibi iddialar... ‘Batı demek, Sincan demek’ Seminerin açılış konuşmasını yapan Sincanlı üst düzey yetkili bir isim bu iddialara tepki gösterdi: “Sincan, İpek Yolu’nun başlangıç alanı. Bizim için Batı demek, Sincan demek.” Söz alan Çinli Profesör Zheng Liang ise bu konuda eli artırıp, Uygurlu Türklere desteğini gösteren Ankara’ya Milliyet aracılığıyla şu mesajı iletti: “Sincan’da Uygurlulara zulüm, soykırım yok. 2016 yılında Sincan eyaleti, tüm Uygurluların iş ve aş bulacağı programını açıkladı ve 2017’de sosyal medyada ‘Çin soykırım yapıyor’ iddiaları patladı. Bu iddiaya ‘Çin, Uygurluları zorla çalıştırıyor’ iddiası eklendi ve bize karşı düzenlenen sosyal medya propagandaları 2019-2021 arası tavan yaptı. Bunların hepsi Çin’in ekonomik yükselişini gören ABD yalanı.” Soykırım iddiaları bu sayfanın konusu değil, ancak Pekin’in Uygurlu Türklerin 90’lar ve 2000’lerin başında ‘bir takım güçler’ tarafından kullanıldığına inandığını ve ayrılıkçı terörün öldürdüğü Çinlilerin ölülerinin görsellerinin yer aldığı Sincan’da bir sergi alanı bile açıldığını da kayıtlara geçirelim. ‘Meyveleri alınıyor’ “Sincan’da her şeyin düzelmesinin nedeni İpek Yolu ekonomisi” ifadelerini kullanan Çinli bir gazeteci sözlerine şöyle devam etti: “10 yıl önce Sincan eyaletinin herhangi bir yerinde güven içinde yürüyemezdim. Sert önlemlerle ayrılıkçıların terörü 2016’da bitti. Hükümetin de ekonomik kalkınma programları sayesinde eyalette her şey düzeldi. Eyaletteki tüm bu ekonomik ve kültürel gelişmelerin ardında kesinlikle Çin’in İpek Yolu projesi var. Sincan’daki 19 noktadan mallar dünyaya dağılacaksa, halkın refahının artması lazımdı. Yıllarca bunun için uğraşıldı ve meyveleri şimdi alınıyor.” Pekin Çin yönetiminin ‘ABD yalanları’ dediği ‘Çin’de Uygurlu Türklere zulüm, soykırım var’ iddiaları Sincan ekonomisini etkiledi mi? Seminerde konuşan uzman Abdukeyom Salam’a göre ‘biraz kötü etkisi’ oldu, ancak yerel ekonomi bunun altından kalkmayı bildi. 8 günlük seminer serisi boyunca en önemli itiraf da bir başka akademisyenden geldi: “ABD, kara propagandayı çok iyi yapıyor. Biz dünya basınına anlatma konusunda iyi değiliz.” 12 yıllık çalışma sonucu Çin’in İpek Yolu Semineri’nde tanıttığı ‘İş ve aş sorunu olmayan Uygurluların yaşadığı Sincan turu’nun ardında aslında 12 yıllık emek var. 2012’de Çin’in başına geçen Şi, BRI’yi ve BRI’nin merkezinin Sincan olacağını bir yıl sonra, 7 Eylül 2013’te, açıkladı. Çünkü Sincan, o yıllarda ekonomik refah olarak 34 eyaletin en kötüsüydü. Şi, iş konusunu bir numaralı öncelik yaptı. Sincan’da kimse işsizlik ve fakirlik çekmemeliydi. Tüm ekonomik program buna göre yapıldı. Ülkenin önde gelen şirketlerine ‘Sincan’da fabrika açın’ talimatları gitti. 2016 yılı, ülkenin doğusundan batısına yatırım yılı oldu. Şi, 2017’de ikinci kez “İpek Yolu olacak. Merkezi de Sincan” dedi. İşsizlik 2018’de çözüldü, sıra kültürel gelişime geldi. Okullar, Uygurlu Türkler için Çinlilerle kaynaşma merkezleri açıldı. 2019 yılında Şi, üçüncü İpek Yolu açıklamasını yaptı. 2023’te ise, 4’üncü açıklamasında “Artık yola çıkıyoruz” dediğinde Sincan’da iş de vardı, aş da. GSYİH’de ilk kez 2 trilyon yuanı geçti Şi’nin 12 yıllık İpek Yolu yatırımı meyvesini verdi ve Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nin GSYİH’si 2024’de yıllık bazda yüzde 6.1 artarak ilk kez 2 trilyon yuanı (273 milyar dolar) aştı. Bu da eyalet olan Sincan’ın Çin’in komşusu Kazakistan’ı geçmesi, Pakistan’a fark atması anlamına geliyor. Rakamlarla Sincan ❱❱ Yüzölçümü: 1.66 milyon metrekare ❱❱ Nüfusu: 25 milyon ❱❱ BRI’nin 2040’a kadar dünya GSYİH’sini yıllık artırma rakamı: 7.1 trilyon dolar ❱❱ 2023’te Sincan’a gelen turist sayısı: 265 milyon ❱❱ 2023’te Sincan’ın turistten elde ettiği gelir: 41.2 milyar dolar ❱❱ Sincan’da bulunan metalik mineral sayısı: 142 ❱❱ Bölgedeki kömür rezervi: 2.19 trilyon ton (Ülkenin yüzde 40’ı) ❱❱ Bölgedeki petrol rezervleri: 5.6 milyar ton (Ülkenin yüzde 30’u)