Trump aradığı barışı Kafkasya'da buldu: Azerbaycan-Ermenistan anlaşması ne anlama geliyor?

Trump’ın ev sahipliğinde bugün Beyaz Saray’da buluşacak olan Aliyev ve Paşinyan’ın Azerbaycan-Ermenistan kalıcı barış anlaşmasına giden yolda önemli bir belgeye imza atmaları bekleniyor. Gazeteci Serkan Demirtaş, ntv.com.tr için yazdı.Trump’ın ev sahipliğinde bugün Beyaz Saray’da buluşacak olan Aliyev ve Paşinyan’ın Azerbaycan-Ermenistan kalıcı barış anlaşmasına giden yolda önemli bir belgeye imza atmaları bekleniyor. Tarafların “Barış Zirvesinde” Zengezur koridorunun Amerikan finansmanıyla yapılması ve adına “Trump Uluslararası Barış ve Refah Güzergahı” adını verdikleri bir projeyle işletilmesine ilişkin bir anlaşmanın da ilan edilmesi öngörülüyor. Beyaz Saray bugün önemli bir toplantıya ev sahipliği yapacak. ABD Başkanı Donald Trump, dün akşam yaptığı açıklamada, Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ve Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev ile üçlü “barış zirvesi” gerçekleştireceklerini ve “tarihi” imzalar atacaklarını açıkladı. Zirvenin bu gece Türkiye saati ile gece yarısında gerçekleşmesi bekleniyor. Paşinyan ve Aliyev, en son 10 Temmuz’da Birleşik Arap Emirlikleri’nde aracı olmadan doğrudan görüşmüşlerdi. Yapılan açıklamalar Azerbaycan ile Ermenistan arasında kalıcı barış anlaşmasının imzalanması sürecinde olumlu gelişmeleri işaret ediyordu. İki liderin bu sefer ABD Başkanı Trump’ın ev sahipliğinde bir araya gelmeleri birçok açıdan önem taşıyor. TRUMP’IN BARIŞ İSTEYEN LİDER İMAJI ABD Başkanı Trump, seçim kampanyası sırasında savaşlardan değil barıştan yana olduğunu sık sık dile getirmiş ve seçilmesi durumunda hem Rusya-Ukrayna hem de İsrail-Hamas savaşlarını durduracağını kaydetmişti. Trump, bu iki cephede şu ana kadar başarılı olamadı. Ama 28 Temmuz’da İskoçya ziyareti sırasında yaptığı bir açıklamada, göreve geldiği 20 Ocak’tan bu yana 6 savaşı sona erdirdiğini “Altı savaşı sonlandırdım. Ayda bir savaş sonlandırıyorum” iddiasında bulundu. Amerikalı diplomatlar, Başkan Trump’ın sona erdirdiğini söylediği bu savaşların “İsrail-İran 12 gün savaşı; Kongo-Ruanda çatışması; Kamboçya-Tayland sınır anlaşmazlığı; Hindistan-Pakistan askeri gerilimi, Sırbistan-Kosova gerilimi ve Mısır-Etiyopya gerilimi” olduğunu kaydediyorlar. Beyaz Saray’a göre Trump, tüm bu gerilimlerin sona erdirilmesinde doğrudan rol oynadı. Hatta barışı getiren lider olarak Nobel Barış Ödülü’nü çoktan alması gerektiğini Beyaz Saray Basın Sözcüsü Karoline Leavitt geçen günlerde dile getirdi. Trump da kendisinin bu ödülü hak ettiğini basına birkaç kere açıkladı. Azerbaycan ve Ermenistan liderlerinin bugün Beyaz Saray’da verecekleri görüntü, Trump’ın “barış yapıcı lider imajı” açısından somut bir örnek olarak büyük önem taşıyor. Ermenistan-Azerbaycan savaşını da kendisinin sona erdirdiğini iddia eden Trump, böylece iktidardaki “yedinci ayında yedinci barış girişimini” başarıyla sonlandırdığı iddiasını dile getirme olanağı buluyor. PAŞİNYAN VE ALİYEV NE İMZALAYACAK? İki ülkeyi ve bulundukları Güney Kafkasya bölgesini derinden etkileyecek öneme sahip bu buluşma sadece Trump’ın siyasi imajının analizine indirgenemeyecek kadar önemli. Azerbaycan ve Ermenistan, Mart ayında iki ülke arasında kalıcı barış sağlayacak 17 maddelik anlaşma metninde uzlaşı sağladıklarını açıklamışlardı. Ancak Azerbaycan, Ermenistan anayasasında değişiklik yapılması ve AGİT Minsk Grubu’nun feshedilmesinin ardından anlaşmayı imzalayacağını kaydediyor. Ermenistan açısından ABD, Rusya ve Fransa’nın eş başkanlık yaptığı ve Türkiye’nin İsviçre, Portekiz, Hollanda, Almanya, İsveç, Finlandiya, Belarus ve sorunun tarafları Azerbaycan ve Ermenistan’ın da üye olarak yer aldığı Minsk Grubu’nun feshedilmesinde bir sorun yok. Basında çıkan haberlere göre, Paşinyan ve Ermenistan’ın imzalayacağı anlaşma tarafların Minsk Grubu’nun feshedilmesini de içeriyor. Ancak anayasa değişikliğinin zaman gerektirmesi ve Ermenistan’da 2026’da genel seçimlerin yapılacak olması Paşinyan yönetimi zora sokan unsurlar arasında. Bu nedenle Beyaz Saray’da yapılacak üçlü görüşmede imzalanacak anlaşmayla, Azerbaycan ve Ermenistan, barış sürecinin geri döndürülemez bir yolda olduğunu ve ABD Başkanı Trump’ın bu sürecin “sigortası” haline geldiğini ilan etmiş olacaklar. ZENGEZUR KORİDORUNDAN TRUMP BARIŞ YOLUNA Azerbaycan ve Ermenistan liderleri, ABD ile ayrı ayrı ekonomik anlaşmalar da imzalayacaklar. Bunların başında Azerbaycan’ı Nahçıvan Özerk Bölgesi’ne bağlayacak olan ve Ermenistan topraklarından geçecek transit yola ilişkin bir anlaşma geliyor. Amerikan basınında yer alan haberlere göre, Trump Uluslararası Barış ve Refah Güzergahı (Trump Path for International Peace and Property-TRIPP) olarak adlandırılan anlaşma, Zenzegur Koridoru olarak bilinen bağlantı geçişinin Amerika tarafından geliştirilmesi ve işletilmesini içeriyor. Bu koridorun ABD tarafından sağlanacak yatırımla yapılması ve yine ABD tarafında işletilmesine ilişkin ilk değerlendirme ABD’nin Ankara Büyükelçisi Tom Barrack tarafından dile getirilmişti. ABD ile Azerbaycan arasında da savunma sanayi dahil ticari ilişkilerin geliştirilmesine ilişkin ekonomik bir anlaşmanın imzalanması öngörülüyor. ABD ile Azerbaycan dün de enerji alanından ExxonMobil ile SOCAR arasında işbirliği yapılmasına ilişkin bir anlaşmaya imza attılar. RUSYA’NIN KAFKASYA’DAKİ AĞIRLIĞI VE ETKİSİ AZALIYOR Aliyev ve Paşinyan’ın Washington buluşması Rusya’ya da önemli mesajlar içeriyor. Rusya, 2020’de yaşanan 44 günlük savaşın ateşkesle sonlandırılması ve sonraki sürecin gözetiminde masada aktif olan taraftı. Ancak son dönemde Azerbaycan ve Ermenistan’ın farklı nedenlerle Rusya ile ilişkilerinde ciddi soğumaların yaşanması Rusya’yı Kafkasya denkleminden uzaklaştırdı. Ermenistan, 2020 Karabağ Savaşı’nda Rusya’nın destek sağlamaması üzerine Moskova ile ilişkilerini seyreltmişti. Savaşın kaybedilmesi sonrasında Batı ve Türkiye ile ilişkileri normalleştirme arayışına giren Erivan, AB’ye tam üyelik başvurusunda bile bulundu. Azerbaycan da geçen sene sonunda Azerbaycan’a ait bir sivil yolcu uçağının Rus füzesiyle düşürüldüğü gerekçesiyle Rusya’dan tazminat ve özür talebinde bulunmuş ancak olumlu yanıt alamayınca Moskova ile ilişkileri bozulmuştu. Aliyev ve Paşinyan’ın tam da bu süreçte Trump eşliğinde barış ve işbirliğine dönük bu adımı atmaları ve kritik önemdeki bağlantı yolunu Amerikan finansmanı ile gerçekleştirme iradelerini yansıtmaları Rusya’nın bu bölgedeki geleneksel etkisi açısından olumsuz bir gelişme olarak değerlendiriliyor. TÜRKİYE ERİVAN-BAKÜ YAKINLAŞMASINDAN MEMNUN Türkiye, Güney Kafkasya’daki iki komşusu Azerbaycan ve Ermenistan arasında kalıcı barış sağlanmasına dönük adımlardan memnuniyet duyuyor. Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki süreci destekleyen Türkiye, burada sağlanacak gelişmeye paralel olarak Ankara-Erivan arasında 2021’den bu yana süren normalleşme sürecini ilerletmeye hazır olduğunu kaydediyor. Türkiye ile Ermenistan arasında diplomatik ilişki bulunmuyor ve sınır kapıları da henüz açılmadı. Ancak son dönemde Paşinyan ile Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan arasında gelişen ilişki ve Erivan’ın 1915 olaylarına ilişkin pozisyonunu değiştirmesi taraflar arasındaki diyaloğu geliştirdi. Paşinyan en son 20 Haziran’da Erdoğan ile İstanbul’da bir araya gelmişti. Azerbaycan-Ermenistan arasında kalıcı barış anlaşmasına dönük gelişmeye bağlı olarak Türkiye ile Ermenistan arasında diplomatik ilişkilerin tesis edilmesi ile siyasi ve ekonomik ilişkilerin kurulmasına ilişkin anlaşmaların gündeme geleceği kaydediliyor.