Gözler enerjinin kalbi Hürmüz Boğazı'nda! Piyasaların en çok korktuğu şey kapatılması

PETROL TİCARETİNİN ÜÇTE BİRİ İsrail’in İran’a saldırılarını genişletmeye devam ediyor. Yaşanan gelişmelerin ekonomik sonuçları da hesap edilmeye başlandı. Gözler özellikle küresel petrol ve sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) ticareti açısından kilit öneme sahip Hürmüz Boğazı’na çevrildi. Basra Körfezi’nin ağzındaki dar bir su yolu olan Hürmüz Boğazı, Orta Doğu’daki petrol ve LNG üretimini Umman Denizi ve Hint Okyanusu üzerinden dünya pazarlarına bağlıyor. Hürmüz Boğazı, küresel petrol ticaretinin yaklaşık üçte birinin sağlandığı kritik bir deniz yolu olarak öne çıkıyor. ÇİN İÇİN DE KRİTİK HAMLE Orta Doğu’daki petrol üreticilerinin sağladığı günlük 17-20 milyon varil ham petrol ve kondensat, Hürmüz Boğazı üzerinden küresel piyasalara sevk ediliyor. Uluslararası Enerji Ajansı verilerine göre, petrol hacminin yaklaşık yüzde 70’i bu yolla Asya’ya ulaşıyor. Özellikle Çin, Japonya, Hindistan, Güney Kore, Singapur, Tayland, Pakistan ve Filipinler, Hürmüz Boğazı’ndaki petrol tedarikinin ana alıcıları arasında yer alıyor. AVRUPA ANA ALICILARDAN Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin LNG gemilerinin neredeyse tamamı da küresel LNG ticaretinin yüzde 20’sinin sağlandığı bu noktadan uluslararası piyasalara ulaşıyor. Avrupa, Hürmüz Boğazı’ndan sağlanan LNG tedarikinin ana alıcıları arasında yer alıyor. Küresel petrol ve LNG ticareti için kilit önemde olan Hürmüz Boğazı, İsrail’in İran’a saldırılarının ardından yeniden piyasaların odak noktasına yerleşti. RESMİ AÇIKLAMA YOK İran, daha önceki gerilimlerde Hürmüz Boğazı’nı kapatabileceğini söylemişti ama böyle bir durum henüz yaşanmadı. Ancak önceki gün, İran İslam Cumhuriyeti Ordusu’na ait olduğu iddia edilen sosyal medya hesaplarında ‘Hürmüz Boğazı’nın kapatıldığı yönündeki açıklamalar kafaları karıştırdı. Birçok haber sitesi bu açıklamaya dayanarak ‘Hürmüz Boğazı kapatıldı’ şeklinde yayınlar yaptı. Buna karşılık gemicilik sektörü yetkilileri de trafik akışının devam ettiğini paylaştı. Yani henüz bu noktanın kapatıldığıyla ilgili resmi bir açıklama yok. TANKER SAVAŞLARINI HATIRLATTI 1980-1988 İran-Irak savaşı sırasında, iki taraf da birbirinin petrol ihracatını aksatacak adımlar atmış, bu gerginlik ‘Tanker Savaşı’ olarak tarihe geçmişti. ABD’nin Bahreyn’de konuşlu 5. Filo’su bölgedeki ticari gemileri korumak için görevlendirilmişti. Şu ana kadar karşılıklı birçok tehdide rağmen Hürmüz Boğazı tam anlamıyla kapatılmadı. AVRUPA’DA GAZ FİYATLARI FIRLADI Avrupa’da doğalgaz fiyatları İsrail’in İran’a saldırısının ardından güne yüzde 4 yükselişle başlarken, son 5 haftanın en büyük artışı görüldü. Avrupa’da derinliği en fazla olan Hollanda merkezli sanal doğalgaz ticaret noktası TTF’de, temmuz vadeli kontratlarda megavatsaat başı gaz fiyatı cuma günü 37.7 Euro’yu gördü. Rus gaz tedarikinin büyük bölümünü kaybetmesinin ardından Avrupa’da LNG talebinin yükselmesi nedeniyle LNG tedariki kıta için önem arz ediyor. 1.2 MİLYAR VARİLİN ÜZERİNDE ACİL DURUM STOĞU VAR Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) Başkanı Fatih Birol, “Piyasalarda şu anda tedarik iyi derecede ancak gerekirse harekete geçmeye hazırız. IEA’nın petrol güvenliği sistemi, 1.2 milyar varilin üzerinde acil durum stokuna sahip ve bu sistem, dünya ekonomisinin korunmasında hayati önem taşıdığını kanıtladı” değerlendirmesinde bulundu. ENFLASYONLA MÜCADELEYİ ETKİLER Bölgede tansiyon yükselir ve petrol fiyatları artmaya devam ederse dünya ekonomilerinde belirsizlik artar. Üretim maliyetleri arttığı için mal talebinde kırılma yaşanır. Diğer yandan fiyat artışları enflasyonla mücadeleyi olumsuz etkiler. Türkiye gibi enerjide dışa bağımlı ülkelerin faturası daha da kabarabilir. Bu da cari açığı artıran bir faktör olur. Ayrıca petrol ürünlerine (benzin, motorin, otogaz) gelebilecek zamlar maliyet kaynaklı enflasyonu yukarı itebilir. İşte bu nedenle cuma günü en sert tepki hisse senetleri piyasasında görülmüştü. PEKİ KAPATILMA İHTİMALİ VAR MI? İsrail’in İran’a son saldırıları sonrası daha geniş çaplı bir çatışma yaşanabileceği ihtimali, Hürmüz Boğazı’nın kapatılabileceğine ilişkin endişeleri artırıyor. Petrol ve LNG arzında aksama yaşanabileceğine yönelik endişeler, petrol ve doğalgaz fiyatlarını yukarı yönlü destekliyor. Hatta boğazın kapatılması sadece İran için değil tüm dünya ekonomileri için ‘kabus senaryosu’ olarak değerlendiriliyor. İngiltere Deniz Ticaret Organizasyonu (UKMTO), çarşamba günü yaptığı açıklamada, Orta Doğu’da artan gerilimin, kritik su yollarında askeri faaliyetleri tırmandırabileceği ve deniz taşımacılığını olumsuz etkileyebileceği uyarısında bulunmuştu. İRAN’IN TÜM İHRACATI BURADAN SAĞLANIYOR Öte yandan, bazı analistler, İran’ın Hürmüz Boğazı’nı kapatmamak için güçlü ekonomik gerekçeleri olduğunu düşünüyor. Ülkenin neredeyse tüm petrol ihracatı bu boğazdan geçmek zorunda ve İran’ın önemli ticaret ortağı Çin’in petrol ithalatının da büyük kısmı Hürmüz Boğazı’ndan sağlanıyor. 100 DOLARIN ÜZERİNE ÇIKABİLİR İran’ın bu dar geçiş noktasını kapatması halinde küresel petrol akışının yüzde 20’sinin etkilenebileceğini kaydeden analistler, boğazın kapanması durumunda petrol fiyatlarının 100-120 dolara kadar çıkabileceği uyarısında bulundu. Brent petrolün varil fiyatı İsrail’in İran’a saldırmasıyla gün içinde yüzde 7’den fazla yükselerek 76 dolara kadar çıkarak son 5 ayın en yüksek seviyesini gördü. OPEC’İN HAMLESİ HAZIRLIK MIYDI? Ticaret savaşları başladıktan sonra dünya ekonomilerinde olası bir yavaşlama olabileceği endişeleriyle petrol fiyatları 75 dolarlardan 60 dolara kadar geri gelmişti. Tam da bu dönemde Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü’nün (OPEC) petrol üretimini artırması kafalarda soru işareti yaratmıştı. “Talep azalacakken neden böyle bir karar alındı?” soruları akıllara gelmişti. Gelinen noktada bu strateji, İran’a yönelik operasyonlar sonrası petrol arzıyla ilgili olası sıkıntılara yönelik bir önlem olduğu şeklinde yorumlanmaya başladı.